Kapliczki kamienne

---

Monolityczne, surowe, kamienne formy o kształcie cztero lub ośmiobocznego słupa dźwigającego ozdobną nisze (jakieś lepsze słowo) przeznaczoną na ołtarzyk, figurkę, obrazk lub krzyżyk.

Kamienne kapliczki występują na terenie prawie całej Europy . W Polsce zachowało się około 50 kapliczek kamiennych. Występują właściwie tylko na terenie województwa dolnośląskiego. Największe zagęszczenie kapliczek kamiennych jest w okolicy Świdnicy, Jawora, Wlenia i Bystrzycy Kłodzkiej. Najstarsza jest prawdopodobnie kapliczka z Pankowa (1494r.), a najmłodsza z Wojciechowa (1748r.).

Rozmiary polskich kapliczek są dosyć zróżnicowane: wysokość od 0,7 m (Modliszów - kapliczka bez słupka) do 3,1 m (Brachów). Waga jednej kapliczki to około , a obwód słupa 1,2 - 1,5 m. Na kapliczkach kamiennych właściwie nie występują żadne ryty, za to często pojawiają się napisy lub daty.

Surowce z jakich wykonywano kapliczki kamienne:

• piaskowiec
• zlepieniec (Jastrowiec, pow jaworski)

Typy kapliczek kamiennych:

Ostrołukowa

Owalna

Prostokątna

Kapliczki pojednania/pokutne

Część kapliczek kamiennych można zaliczyć do zabytków związanych z dawną jurysdykcją. Były one fundowano przez zabójców jako element pojednania z rodziną ofiary. Zwyczaj ten panował w Europie Środkowo-Wschodniej pomiędzy XIII, a XVI wiekiem. Poza nielicznymi wyjątkami prawo te było stosowane jedynie na terenie dawnego Świętego Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego.

Średniowieczne kodyfikacje prawne zaliczały nieumyślne zabójstwo do kategorii przestępstw mogących podlegać rozstrzygnięciu według systemu kompozycyjnego (compositio). Możliwość takiego postępowania wynikała z przyjęcia w Europie Środkowo – Wschodniej zapisów prawa sasko-magdeburskiego. W XIII-wiecznych kodyfikacjach prawnych zapisano, że: kto zabije umyślnie, wedle prawa ma być karany. Kto zabije przygodnie, że jawne to będzie, gardła tracić nie powinien, tylko zapłacić. Krewni zabitego tworzyli solidarny związek rodowy, który ścigał zabójcę. Z drugiej strony zabójca zasłaniał się swoimi krewnymi, co doprowadzało do powstania stanu wrogiego między dwoma związkami rodowymi, mogło dojść do krwawej zemsty. Równocześnie wraz z ograniczeniem krwawej zemsty rozwijała się tendencja do jej zastąpienia ugodą stron – pojednaniem. Krwawa zemsta nie leżała jednak w interesie władcy danego terytorium, dlatego realne korzyści w pogodzeniu dwóch zwaśnionych stron wnosiło jedynie tzw. jednanie, które było bodźcem do wykształcenia się systemu kompozycyjnego. Winnym zabójstwa umożliwiały one zawarcie ugody z rodziną ofiary, jeśli ta wyraziła taką wolę. Sprawca pozbawienia życia drugiego człowieka, zobligowany był do stosownego zadośćuczynienia, którego rodzaj i wymiar ustalał sąd, przed którym spotkał się zabójca z bliskimi zabitego.

Zabójca był zobowiązany do (nie zawsze do wszystkiego):

• przekazania rodzinie zabitego "główszczyzny"
• ufundowania określonej ilości wosku na rzecz Kościoła
• zamówienia określonej liczbę mszy zadusznych w intencji zabitego
• partycypowania w kosztach pogrzebu
• ufundowania kąpieli, posiłków, odzienia dla biedoty
• peregrynacji osobistej lub opłacenia zastępcy do jednego z ówczesnych miejsc pielgrzymkowych:
  • Rzym
  • Akwizgran
  • Wilsnack
  • Jerozolima
  • Santiago de Compostela
• ufundować krzyż pokutny/pojednania, kapliczkę pokutną/pojednania lub Marter (krucyfiks lub kapliczkę z przedstawieniem ukrzyżowania Chrystusa lub męczeństwa świętych), który miał skłaniać do modlitwy za duszę zabitego i być potwierdzeniem zrealizowanego aktu pojednania

Rzadsze zobowiązania:

• fundacje dewocyjne na rzecz danej parafii
• zakaz noszenia broni w obrębie danego obszaru

Autor:
Tomasz Herud - webmaster jaktrafic.org

Konsultacje merytoryczne:
Daniel Wojtucki - www.zjk.centrix.pl

Specjalne podziękowania dla:
Ryszard Czopek - www.krzyze.pl (strona nie istnieje)

Na podstawie:
materiały własne użytkowników jaktrafic.org