Kuna (niem. halseisen, łac. collare, vinculum ferrum)
Najczęściej żelazna, dwuczęściowa obręcz (bądź obręcze)
zakładana na szyję i/lub ręce skazańca oraz zamykana na kłódkę, z reguły była
przytwierdzona łańcuchem lub powrozem do pręgierz, portalu ratusza, kościoła,
koszar, szkoły lub
przy wejściu do dworu. Kuna zaopatrzona od wewnątrz w kolce była zwana
kolczatką. Kuna była urządzeniem pomocniczym służącym do przytwierdzenia
skazanego przy innych karach wystawienia na widok publiczny, np. pręgierza, lub
karą samodzielną (stanie w kunie) stosowaną za drobne przestępstwa takie jak np.
obraza czy nieposłuszeństwo. Ukaranemu często towarzyszyło lico, czyli narzędzie
przestępstwa lub skradzione przedmioty, np. snop zboża lub słomiany wianek.
Czasami zakładano skazańcowi czapkę błazeńską, a nieraz w miastach, w okresie
późniejszym, wieszano mu na szyi kartkę z napisem informującym o popełnionym
przestępstwie. Karę odbywano jednorazowo przez określony czas (np. 12 godzin)
lub w mniejszych miastach czy na wsi kilkakrotnie, podczas większego
zgromadzenia ludności, np. nabożeństwa. Dla spotęgowania efektu stosowano karę kuny w dni targowe lub
świąteczne, tak aby jak najwięcej osób mogło zobaczyć, wydrwić i zwyzywać
skazanego. W niektórych regionach kuny kościelne były zwane zowitkami. Czasem
kuną nazywano inne przyrządy służące do wykonywania jakiś hańbiących kar za
drobne przestępstwa, jak ma to miejsce np. w Wieluniu. Karę kuny zlikwidowano w zaborze austriackim w 1777 r. podczas reform
wprowadzanych przez Józefa II, nakazując jednocześnie likwidację wszystkich kun.
W Krakowie karę tę zlikwidowano w roku 1779. Na innych polskich ziemiach
przetrwała do XIX wieku.
Dyby (lub kłoda) (łac. cippus, truncus)
Pień
drzewa rozpiłowany wzdłuż lub dwie belki z wycięciami na ręce i głowę
lub nogi służący do przymykania przestępców, jeńców lub drobnych przestępców.
Nazwa prawdopodobnie pochodzi z języka niemieckiego (der Dieb - złodziej). Kłody
zwykle miały od dwóch do ośmiu otworów, więc mogły mieścić naraz nawet cztery
osoby. Po odsunięciu górnego kloca ofiara wkładała swe członki do przygotowanych
wyżłobień następnie opuszczano kloc górny i przykręcano śruby lub zamykano
kłódkę. Ze względu na to że szerokość głowy, stóp czy dłoni była większa niż
szerokość dziur to samodzielne wyswobodzenie się było niemożliwe. Czasem
stosowano kłodę aby utrudnić możliwość ucieczki z więzienia. Wykonywana
publicznie kara kłody miała charakter kary na honorze, osobą zamkniętym w
kłodzie czasem wykonywano także karę chłosty.
Gąsior (niem. Gänserich)
Narzędzie
do wykonywania kar bardzo podobne do dyb. Gąsior składał się z dwu
słupków i dwu desek zamykanych pomiędzy nimi. W deskach wycięte były otwory na
ręce i szyję. Człowieka zamykano w gąsiorze na godzinę lub dłużej "w takiej
postawie jakby chodził po ziemi na czworakach". Kara gąsiora nie sprawia
wielkich cierpień fizycznych i działa głównie psychologicznie (publiczny wstyd).
Autor:
Tomasz Herud - webmaster jaktrafic.org
Na podstawie:
Józef i Witold Milka "Pręgierze - kamienne pomniki dawnego prawa na Dolnym
Śląsku", Świdnica 1991
Jarosław Warylewski "KARA - Podstawy filozoficzne i historyczne", Gdańsk
2007
materiały własne
internet
Specjalne podziękowania dla:
Ryszard Czopek - webmaster Ryszard Czopek - www.krzyze.pl (strona nie istnieje)