jaktrafic.org
Zabytki jurysdykcji karnej
Krzyże kamienne
Kapliczki kamienne
Pręgierze
Kuny, dyby, gąsiory
Wykazy krzyży kamiennych
dolnośląskie
lubuskie
opolskie
śląskie
reszta Polski
zagranica
Pozostałe wykazy
kapliczki kamienne
pręgierze
inne zabytki jurysdykcji karnej
Odznaki
Szlakiem Krzyży Pokutnych
Zdobywcy SzKP
Krzyże Pokutne w Polsce
Szlakiem Zabytków Dawnego Prawa na Ziemiach Polskich

Kuna (niem. halseisen, łac. collare, vinculum ferrum)


Kuna przy drewnianym kościele w BełkuNajczęściej żelazna, dwuczęściowa obręcz (bądź obręcze) zakładana na szyję i/lub ręce skazańca oraz zamykana na kłódkę, z reguły była przytwierdzona łańcuchem lub powrozem do pręgierz, portalu ratusza, kościoła, koszar, szkoły lub przy wejściu do dworu. Kuna zaopatrzona od wewnątrz w kolce była zwana kolczatką. Kuna była urządzeniem pomocniczym służącym do przytwierdzenia skazanego przy innych karach wystawienia na widok publiczny, np. pręgierza, lub karą samodzielną (stanie w kunie) stosowaną za drobne przestępstwa takie jak np. obraza czy nieposłuszeństwo. Ukaranemu często towarzyszyło lico, czyli narzędzie przestępstwa lub skradzione przedmioty, np. snop zboża lub słomiany wianek. Czasami zakładano skazańcowi czapkę błazeńską, a nieraz w miastach, w okresie późniejszym, wieszano mu na szyi kartkę z napisem informującym o popełnionym przestępstwie. Karę odbywano jednorazowo przez określony czas (np. 12 godzin) lub w mniejszych miastach czy na wsi kilkakrotnie, podczas większego zgromadzenia ludności, np. nabożeństwa. Dla spotęgowania efektu stosowano karę kuny w dni targowe lub świąteczne, tak aby jak najwięcej osób mogło zobaczyć, wydrwić i zwyzywać skazanego. W niektórych regionach kuny kościelne były zwane zowitkami. Czasem kuną nazywano inne przyrządy służące do wykonywania jakiś hańbiących kar za drobne przestępstwa, jak ma to miejsce np. w Wieluniu. Karę kuny zlikwidowano w zaborze austriackim w 1777 r. podczas reform wprowadzanych przez Józefa II, nakazując jednocześnie likwidację wszystkich kun. W Krakowie karę tę zlikwidowano w roku 1779. Na innych polskich ziemiach przetrwała do XIX wieku.

Dyby (lub kłoda) (łac. cippus, truncus)


Dyby w parku przykościelnym w Mikołowie - BujakowiePień drzewa rozpiłowany wzdłuż lub dwie belki z wycięciami na ręce i głowę lub nogi służący do przymykania przestępców, jeńców lub drobnych przestępców. Nazwa prawdopodobnie pochodzi z języka niemieckiego (der Dieb - złodziej). Kłody zwykle miały od dwóch do ośmiu otworów, więc mogły mieścić naraz nawet cztery osoby. Po odsunięciu górnego kloca ofiara wkładała swe członki do przygotowanych wyżłobień następnie opuszczano kloc górny i przykręcano śruby lub zamykano kłódkę. Ze względu na to że szerokość głowy, stóp czy dłoni była większa niż szerokość dziur to samodzielne wyswobodzenie się było niemożliwe. Czasem stosowano kłodę aby utrudnić możliwość ucieczki z więzienia. Wykonywana publicznie kara kłody miała charakter kary na honorze, osobą zamkniętym w kłodzie czasem wykonywano także karę chłosty.

Gąsior (niem. Gänserich)


Narzędzie do wykonywania kar bardzo podobne do dyb. Gąsior składał się z dwu słupków i dwu desek zamykanych pomiędzy nimi. W deskach wycięte były otwory na ręce i szyję. Człowieka zamykano w gąsiorze na godzinę lub dłużej "w takiej postawie jakby chodził po ziemi na czworakach". Kara gąsiora nie sprawia wielkich cierpień fizycznych i działa głównie psychologicznie (publiczny wstyd).

Autor:
Tomasz Herud - webmaster jaktrafic.org

Na podstawie:
Józef i Witold Milka "Pręgierze - kamienne pomniki dawnego prawa na Dolnym Śląsku", Świdnica 1991
Jarosław Warylewski "KARA - Podstawy filozoficzne i historyczne", Gdańsk 2007
materiały własne
internet

Specjalne podziękowania dla:
Ryszard Czopek - webmaster Ryszard Czopek - www.krzyze.pl (strona nie istnieje)